İçeriğe atla

Çin-Polonya ilişkileri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Çin-Polonya ilişkileri
Haritada gösterilen yerlerde China ve Poland

Çin
Polonya

Çin-Polonya ilişkileri,[a] Çin ile Polonya arasındaki hem tarihî hem de günümüzdeki ilişkileri kapsar. Günümüzde bu ilişkilerin taraflarını Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) ve Polonya Cumhuriyeti devletleri oluşturmaktadır. ÇHC'nin Varşova'da bir büyükelçiliği ve Gdańsk'ta bir başkonsolosluğu, Polonya'nın ise Pekin'de bir büyükelçiliği ve Şanghay, Çengdu, Guangzhou ve Hong Kong şehirlerinde başkonsoloslukları var.

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk temaslar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Polonyalı Cizvit Michał Boym'ın 17. yüzyılda çizdiği Çin haritası. Bu, Avrupa tarihinde Çin'i doğru bir şekilde gösteren ilk haritadır.[1][2]

Polonyalılar ile Çinliler arasındaki ilk temaslar birkaç yüzyıl öncesine dayanır. 17. yüzyılın ortasında Polonyalı Cizvit misyonerleri Michał Boym [en] ile Jan Mikołaj Smogulecki [en] Çin'e vardılar. Boym, botanik dalındaki öncü kitabı Flora Sinensis [en][3] ve Çin hakkındaki detaylı haritalarıyla Avrupalıların Çin hakkındaki bilgilerini büyük oranda arttırmıştır.[1][2] Nabız analizi gibi Çin tıbbî uygulamalarını da Avrupalılara tanıttı.[3] Smogulecki Çin'de matematik öğretti ve Çinlilere logaritmaları tanıttı.[4] Hem Boym hem de Smogulecki'nin Çin İmparatorluk Sarayı ile temasları olmuştur.[2][4] 17. yüzyıl boyunca III. Jan Sobieski ile İmparator Kangxi sarayları arasında diplomatik yakınlaşma teşebbüsleri [en] de yer aldı.

19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında Polonya, komşu ülkelerin işgâli altında bölünmüş durumdayken, mühendisler, mimarlar, doktorlar, öğretmenler dahil birçoğu siyasî mülteci olan binlerce Polonyalı göçmen, günümüz Kuzeydoğu Çin bölgesiyle örtüşen Mançurya bölgesine yerleşti. Bu Polonyalı göçmenler, hem Doğu Çin Demiryolu'nun hem de Harbin şehrinin kuruluşu ve gelişmesinde önemli katkılarda bulundular.[5] Şehrin kurucusu, ilk belediye başkanı görevinde de bulunmuş Polonyalı mühendis Adam Szydłowski [pl]'dir;[6] Polonyalı mühendis Stanisław Jokisz, şehrin düzenini planladı, diğer Polonyalı mühendisler de şehrin inşası için sorumluydu.[5] Harbin'deki Polonyalılar müreffeh ve etkili bir topluluk kurmuş oldular; şehirde Polonyalılar tarafından işletilen gazeteler, okullar, örgütler, kiliseler[6] (ör. İsa'nın Kutsal Kalbi Kilisesi [en]) ve spor takımları vardı; bu topluluk ayrıca Çinliler dahil olmak üzere şehirdeki diğer etnik gruplarla barış içinde bir arada yaşadı.[5] Birçok Polonyalı, o dönemde Polonyalı demiryolu mühendisi Stanisław Kierbedź [en]'in işletimi altında bulunan Doğu Çin Demiryolu için çalıştı.[5] Polonyalılar Çinlilere şeker pancarı yetiştiriciliğini tanıttı ve günümüzde Harbin Bira Fabrikası [en] olarak bilinen ülkenin ilk bira fabrikasını kurdular.[5] Mançurya'nın ilk buhar değirmenlerini [en], metalürji tesislerini ve mobilya ve sigara fabrikalarını da kurdular.[5] Teodor Parnicki [en], Edward Kajdański [pl][7] ve Kazimierz Grochowski [en] dahil olmak üzere çok sayıda Polonyalı yazar ya Harbin doğumluydu ya da hayatlarının bir kısmını Harbin'de geçirmişti; bu yazarlar sonradan Polonya'ya geri dönüp Avrupalıların Çin ve Doğu Asya hakkındaki farkındalıklarını geliştirdiler.

Modern ilişkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Polonya-Tayvan ilişkileri
1929 yılında Nankin'de Çin ile Polonya arasında dostluk, ticaret ve navigasyona ilişkin bir anlaşmanın imzalanması

1918'de Polonya, uzun bir zaman boyunca bölünmüş hâlde bulunduktan sonra bağımsızlığa kavuştu ve 1919'da Çin ile Polonya birbiriyle diplomatik ilişkiler kurdu, ancak iki ülkenin birbirinden uzak olması nedeniyle bu ülkelerin arasında güçlü bir ilişki ortaya çıkmadı. Bu ilişkileri güçlendirmek ve geliştirmek maksadıyla 1929 yılında Nankin'de iki ülke arasında dostluk, ticaret ve navigasyona ilişkin bir anlaşma imzalandı.[8] Harbin'deki Polonyalı topluluğu varoluşunu kuvvetle sürdürmeye devam etti, ancak 1930'larda çok sayıda Polonyalı Polonya'ya geri dönmeye başladı; geri kalan Polonyalılar ise 1949 yılında Polonya Hükûmeti tarafından memleketlerine iade edildi.[5]

Her iki ülkede komünistlerin iktidara gelmesiyle iki yeni devlet arasındaki ilişkiler 5 Ekim 1949 tarihinde kuruldu; 7 Ekim 1949'da ise karşılıklı diplomatik misyonlar kuruldu.[9] Polonya, Sovyet Bloku'na ait olmasından ötürü Çin ile dostane ilişkiler sürdürdü; Kore Savaşı gibi uluslararası sorunlarda da Çin ile işbirliğinde bulundu.[10]

Polonya devlet başkanı Andrzej Duda, Çin'in Komünist lideri Şi Cinping ile stratejik ortaklığa ilişkin bir anlaşma imzaladı.

Çin-Sovyet ayrılığı nedeniyle, 1950'ler boyunca iki ülke arasındaki ilişkiler bozuldu. Buna rağmen, Polonya, Çin Cumhuriyeti'nin Birleşmiş Milletler'deki daimi üyeliğinin Çin Halk Cumhuriyeti'ne verilmesini yine destekledi.[10]

Çin'in 1950'lerdeki başbakanı Zhou Enlai, Polonya'ya iki kere devlet ziyaretinde bulundu. Bolesław Bierut, Edward Ochab [en] ve Józef Cyrankiewicz gibi Polonyalı liderler de bu dönemin farklı zamanlarında Çin'e devlet ziyaretleri yaptılar.[9]

1980'lerin sonlarında Sovyet Bloku'nun çökmesiyle Polonya, siyasî ve kültürel değişimler geçirip yeni bir komünizm sonrası ülke oldu. Polonya'nın kapitalist pazara sahip olan bir Batı liberal ülkesine giderek daha çok benzemesi ve Çin'de Deng Şiaoping'in ekonomik reformlarının uygulanmasıyla, iki ülke arasındaki ilişkiler sabit kalmıştır.[10]

2016 yılında Polonya devlet başkanı Andrzej Duda, Çin devlet başkanı ve Çin Komünist Partisi genel sekreteri Şi Cinping ile buluştu;[11][12] buluşma sırasında Polonyalı şirketlerin Çin'in "Bir Kuşak, Bir Yol" projesinden "çok yararlanacaklarını" ifade etti.[13] Duda ile Şi, Polonya ile Çin'in birbirlerini uzun vadeli stratejik ortaklar olarak gördüklerini ifade eden bir stratejik ortaklık deklarasyonunu imzaladılar.[14]

Ekim 2020'de Polonya Hükûmeti, Çin Hükûmeti'nin Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yaşayan Uygurlar ve diğer Türk Müslüman azınlıklara uyguladığı sistematik baskılar[b] ve Hong Kong ulusal güvenlik kanunu [en] hakkında birçok ülke tarafından duyulan endişeleri açıkça ifade eden ortak bir bildirinin imzacılarından biriydi.[15]

İkili ilişkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir Kuşak, Bir Yol İnisyatifi'ne ilişkin işbirliği belgelerini imzalamış ülkeler

1950'lerden 1990'lara kadar iki ülke, hükûmet anlaşmalarına dayalı hesaplar kullanarak ekonomik faaliyetlerde bulundu. 1986 yılında iki komünist devlet arasındaki yıllık ticaret hacmi neredeyse 1 milyar ABD doları değerindeydi.[10]

1990'larda ticaret ödemelerinin dönüştürülebilir dövizle yer almasına ilişkin anlaşmalar imzalandı. 1990 ile 1991 yılları arasında ikili ticaret 0,322 milyar ABD dolarından 0,144 milyar ABD doları değerine düştü, ancak 1992'de ikili ticaret tekrar çoğalmaya başladı.[10] Sonraki senelerde iki ülke arasındaki ticaret hızlı şekilde büyümeye başladı; 2001 yılındaki ikili ticaretin değeri, önceki seneye göre %29,5 oranında çoğalıp 1,242 milyar ABD doları değerine ulaştı.[10]

Çin ile Polonya arasındaki ekonomik ilişkiler çevre koruma, finans, tarım teknolojisi, bakır sanayisi ve kömür madenciliği gibi alanlara odaklanmaktadır,[16] ancak yüksek teknoloji, temiz enerji, işgücü, hizmet ve altyapı gibi yeni alanları kapsamaya da başlamıştır.[16][17] Buna rağmen, iki ülkenin karşılıklı ticaret hacminin değeri oldukça eşitsiz durumdadır; 2008 yılında Polonya'nın Çin'e ihracatı 1 milyar ABD doları değerindeyken, Çin'ın o yılki Polonya'ya ihracatı 11 milyar ABD dolarıydı.[18]

Ocak 2019'da Huawei çalışanı Wang Weijing, Çin için casusluk yapma suçlamasıyla Polonya'da tutuklandı.[19][20]

Görseller

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Çin'in Varşova Büyükelçiliği
    Çin'in Varşova Büyükelçiliği
  • Çin'in Gdańsk Başkonsolosluğu
    Çin'in Gdańsk Başkonsolosluğu
  • Polonya'nın Pekin Büyükelçiliği
    Polonya'nın Pekin Büyükelçiliği
  • Polonya'nın Guangzhou Başkonsolosluğu
    Polonya'nın Guangzhou Başkonsolosluğu

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Relations of China and Poland ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Dipnot

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Çince (basitleştirilmiş): 中国－波兰关系; Çince (geleneksel): 中國－波蘭關係; pinyin: Zhōngguó Bólán guānxì; Lehçe: Stosunki polsko-chińskie
  2. ^ Bakınız: Sincan yeniden eğitim kampları; Uygur Soykırımı

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b Tomasz Opach. "Wkład Michała Boyma w tworzenie kartograficznego obrazu świata w XVII wieku". Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie (Lehçe). 14 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. 
  2. ^ a b c Adam Robiński. "Michał Boym – pierwszy polski sinolog, ambasador Chin". Rzeczpospolita (Lehçe). 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. 
  3. ^ a b "Short history of biology after the middle ages". normalesup.org. 3 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. 
  4. ^ a b Ludwik Grzebień. "Jan Mikołaj Smogulecki h. Grzymała". Internetowy Polski Słownik Biograficzny (Lehçe). 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. 
  5. ^ a b c d e f g Andrzej Giza. "Nie zapominajmy o Polakach z Mandżurii". Rzeczpospolita (Lehçe). 22 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. 
  6. ^ a b Henryk Suchar. "Dzień Polski w Harbinie". Study in Poland (Lehçe). 31 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. 
  7. ^ "Zmarł Edward Kajdański – pisarz i dyplomata, malarz i pasjonat kultury Chin". Instytut Polski w Pekinie (Lehçe). 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. 
  8. ^ Traktat przyjaźni, handlowy i nawigacyjny pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Republiką Chińską, podpisany w Nankinie dnia 18 września 1929 r. 15 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Dz. U. z 1931 r. Nr 62, poz. 499.
  9. ^ a b "Major events in Sino-Polish relations". www.chinadaily.com.cn. 11 Haziran 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2018. 
  10. ^ a b c d e f "Poland". 1 Kasım 2012. 1 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2018. 
  11. ^ "President Duda hopes Poland will become China's gateway to Europe". President.pl. 20 Haziran 2016. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2021. 
  12. ^ "President Duda sends sympathy message to President Xi Jinping". Polish Press Agency. 3 Şubat 2020. 14 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2021. 
  13. ^ "Polish president says Xi Jinping understands central European dynamic". Chinadaily.com.cn. 19 Haziran 2016. 14 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2021. 
  14. ^ "Xi welcomes Chinese freight train to 'strategic partner' Poland". Reuters. 20 Haziran 2016. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2021. 
  15. ^ "Joint Statement on the Human Rights Situation in Xinjiang and the Recent Developments in Hong Kong, Delivered by Germany on Behalf of 39 Countries" [Almanya Tarafından 39 Ülke Adına Sunulan Sincan'daki İnsan Hakları Durumu ve Hong Kong'daki Son Gelişmeler Hakkında Ortak Açıklama] (İngilizce). ABD'nın BM Temsilcisi (United States Mission to the United Nations). 6 Ekim 2020. 10 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2021. 
  16. ^ a b "Chinese President Hu Jintao Meets with Polish Prime Minister Donald Tusk". 19 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2021. 
  17. ^ "China, Poland Share Mutual Benefit in Economic Cooperation: Chinese Official". 10 Eylül 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  18. ^ english@peopledaily.com.cn. "Financial crisis may hamper expected increase in Poland-China trade - People's Daily Online". english.peopledaily.com.cn. 9 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2018. 
  19. ^ "Poland arrests Huawei employee, Polish man on spying allegations". Reuters. 11 Ocak 2019. 8 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2021. 
  20. ^ Dotson, John (1 Şubat 2019). "Arrests in Poland Contribute to the International Controversies Surrounding Huawei". Jamestown Foundation (İngilizce). 2 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2019. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çin-Polonya_ilişkileri&oldid=29398588" sayfasından alınmıştır